“Pump and dump” terimi Türkçeye “pompayı bas, sonra iğneyi batır” veya “pompala ve fiyatı indir” şeklinde çevrilebilir. Kripto paralardan yıllar önce ortaya çıkan bu yöntem kripto paraların, özelliklerini altcoin’lerin fiyatında büyük dalgalanmalara sebep oluyor. Şaşırtıcı olan şey, geleneksel piyasalarda gizli kapaklı yapılan bu “manipülasyonun” kripto para piyasalarında alenen yapılması.
Telegram, BitcoinTalk, Reddit ve Discord gibi sosyal medya platformlarında birçok pump&dump grubu mevcut. Bir araya gelip bu grupları kuran yatırımcılar altcoin’leri belirli bir fiyattan satın alıyor ve fiyat zirve yaptığında toplu bir şekilde satış yapıyor. Böylece fiyat kısa sürede yukarı çıkıp bir süre sonra tekrar eski seviyesine dönüyor. Fiyat tırmanışa geçtiğinde hiçbir şeyden haberi olmayan yatırımcılara bu kişiler tarafından “ulaştırılan” yanlış ve çarpıtıcı bilgiler sebebiyle bir nevi “oltaya düşen” yatırımcıların parasına konuluyor. Öte yandan bu gruplar bir özellikleriyle takdiri hak ediyor: Amaçlar gizli değil, hiçbir maske yok. Business Insider’ın listelediği Telegram’daki en aktif P&D gruplarının yalnızca isimlerine bakmak mevzunun iç yüzünü anlamaya yeter.
- PumpKing Community (14,317 üye)
- Crypto4Pumps (7,602 üye)
- AltTheWay (5,582 üye)
- Pump.im (148 üye)
- OCPump (1,281 üye)
Bu gruplar elbette sıradan yatırımcılara büyük zarar veriyor. Lending platformu Blackmoon’un CEO’su Oleg Seydak:
“P&D’lar piyasayı olumsuz etkiliyor ve kripto camiasının genelinde kolaylıkla FUD (korku, belirsizlik ve endişe) oluşmasına yol açıyor. Bu manipülasyon ne yazık ki yeni yatırımcıların büyük bir çoğunluğunu etkiliyor. Eğer piyasanın gelişmesini istiyorsak ele ele verip bu kanal ve grupları kapamamız gerekiyor.”
Potansiyel çözümler
Bu satırları okuyorsanız aklınıza gelen ilk soru büyük ihtimalle “ama nasıl?” Akla gelen ilk çözüm: Muhbirlik.
ABD’de türev ürünleri düzenleyen Vadeli İşlemler Emtia Komisyonu CTFC Şubat ayında yaptığı duyuruda, haciz işlemi başlatabilecek bilgi paylaşımı yapanları ödüllendireceğini müjdelemişti. Bir başka çözüm önerisi de Gemini kurucusı Winklevoss kardeşlerin (Cameron ve Tyler) ortaya attığı bağımsız (kendi kendini düzenleyen) organizasyonlar (SRO). Bu öneriye CFTC komisyoneri Brian Quintenz de destek verdi. Ancak SRO’ların beklenen etkiyi gösterip göstermeyeceği meçhul.
Düzenleyiciler P&D tuzaklarına karşı yasal önlemler alana kadar yatırımcıların dolandırıcılıklara karşı ekstra dikkatli olması gerekiyor. Aslında bu tür durumlar tamamen insan psikolojisine dayalı. Dolandırıcılar hedef belirlediği kişilerin psikolojik profilini çok iyi tahlil ederek resmen bir ikna uzmanı haline geliyor.
Dünyanın bütün yatırımcıları, gard alın!
P&D gruplarında sürekli FOMO (treni kaçırma korkusu) aşılanıyor. Grup organizatörü P&D’ın gerçekleşeceği borsa ve zamanı bildiriyor, coin’i belirtiyor. Etkinlik vaktinde birçok kişi “x coin’i uçuyor!”, “şu an çok ucuz, fırsatınız varken alın” gibi yorumlar yapıyor.
ICO’su yeni bitmiş kripto paralara karşı ekstra bir dikkat gerekiyor. Zira her 10 ICO’dan birinde bu “formülün” uygulandığı tahmin ediliyor. Sergey Khoroskiy’in Ocak ayında kaleme aldığı yazıda, yatırım hedefine ulaşamayacağını anlayan ICO’ların pump&dump taktiğini kullandığına dikkat çekiliyor. Strateji oldukça basit: Tüm sosyal medya kanallarından kullanıcıyı ablukaya almak ve kullanıcılara sürekli “iyi haber” pompalamak.
Öte yandan kripto paraların genel olarak manipülasyona elverişli olduğu dile getiriliyor. Barnes & Thornburg LLP’ten Trace Schmeltz:
“Tek bir yatırımcı bile bir borsada çok sayıda coin alarak ve yüksek miktarda al-sat emri koyarak piyasayı değiştirebilir. Ve bir borsada yükselen token fiyatı diğer borsalardaki fiyatı etkileyebilir.”
İster kabul edin ister görmezden gelin; kripto paralar piyasada hüküm sermeye devam edecek. Piyasa geliştikçe, yapılan düzenlemelerle birlikte P&D grupları ve dolandırıcılar teker teker belirlenip ayıklanacak. O zamana dek pek çok kişinin göz yaşı dökeceğini söyleyebiliriz. Önemli olan soğandan ve bu tür tuzaklardan uzak durmak.